Yanlış bilgilendirme etkisi, olay sonrası bilgilerin orijinal olayın belleğine müdahale etme eğilimi anlamına gelir. Araştırmacılar, bir olayı takip eden nispeten ince bilginin bile tanıtılmasının insanların nasıl hatırladıkları üzerinde dramatik bir etkiye sahip olabileceğini göstermiştir. Yanlış bilgilendirme etkisi, yanlış anılara yol açabilir ve bazı durumlarda, yanlış anıların oluşumuyla sonuçlanabilir.
Yanlış bilgilendirme etkisi, anıların kolayca nasıl etkilenebileceğini ve özellikle suçluluk suçunu belirlemek için kullanılan görgü tanığı hatıralarında, belleğin güvenilirliği ile ilgili endişeleri ortaya çıkardığını göstermektedir.
Misinformation Etkisi Nedir?
Psikolog Elizabeth Loftus ve meslektaşlarının çalışması, bir kişinin bir olaya şahit olduktan sonra sorduğu soruların, kişinin o olayın hafızası üzerinde bir etkisi olabileceğini göstermiştir. Bazen bir soru yanıltıcı bilgi içerdiğinde, olayın hatırasını bozabilir, psikologların 'yanlış bilgilendirme etkisi' diye adlandırdıkları bir olaydır.
Loftus'un kendisi, "Yanlış bilgi verme yanıltıcı bilgilere maruz kaldıktan sonra ortaya çıkan geçmişte hafızadaki bozulmayı ifade eder."
Misinformasyon Etkisi Üzerinde Araştırma
Loftus tarafından yapılan ünlü bir deneyde , katılımcılara trafik kazasının video görüntüleri gösterildi.
Klibi izledikten sonra, katılımcılara gözlemledikleri, polis memurları, kaza araştırmacıları ve avukatların aynı şekilde bir görgü tanığını sorgulayabilecekleri bir dizi soru sorulmuştur.
Sorulan sorulardan biri, " Arabalar birbirlerine çarptığında ne kadar hızlı gidiyordu?" Bununla birlikte, bazı durumlarda ince bir değişiklik yapıldı; Katılımcılara, "birbirlerini" parçaladıklarında arabaların ne kadar hızlı gittikleri soruldu.
Araştırmacıların keşfettiği şey, “ hit ” yerine “ parçalanmış ” kelimesini kullanmak, katılımcıların kazayı nasıl hatırladıklarını değiştirebilmekti.
Bir hafta sonra, katılımcılar bir kez daha " Kırık cam gördün mü? "
Katılımcıların çoğu doğru cevap vermedi, ancak ilk görüşmede sorunun " parçalanmış " versiyonunu sormuş olanların yanlış bir şekilde kırık cam gördüklerine inanmaları daha olasıydı.
Böyle küçük bir değişiklik, aynı video klibin farklı hafızalarına nasıl yol açabilir? Uzmanlar, bunun işteki yanlış bilgilendirme etkisinin bir örneği olduğunu öne sürmektedir. Bu hafıza olgusu, yanıltıcı veya yanlış bilgiyi belleğe sokarken ve hatta yanlış anıların oluşmasına katkıda bulunduğunda gerçekleşir.
Misinformasyon Etkisi Neden Olduğunu Anlamak
Öyleyse neden yanlış bilgilendirme etkisi oluyor? Birkaç farklı teori var:
- Bir açıklama, orijinal bilginin ve gerçeğin ardında sunulan yanıltıcı bilginin bellekte bir araya getirilmesidir.
- Diğer bir olasılık ise yanıltıcı bilgilerin gerçekte olayın orijinal belleğinin üzerine yazılmasıdır.
- Araştırmacılar ayrıca yanıltıcı bilgi bellekte daha yeni olduğundan, geri almak için daha kolay olma eğiliminde olduğunu öne sürdüler.
- Diğer durumlarda, orijinal olaydan elde edilen veriler, hiçbir zaman ilk etapta belleğe kodlanmış olabilir, böylece yanıltıcı bilgi sunulduğunda, bu "boşlukları" bellekte doldurmak için zihinsel anlatıma dahil edilir.
Misinformasyon Etkisini Etkileyen Faktörler
Bir takım faktörler yanlış bilgilendirme etkisine katkıda bulunur ve yanlış veya yanıltıcı bilginin olayların hatıralarını bozma olasılığını artırır:
Zaman: Yanıltıcı bilgi, orijinal bellekten bir süre sonra sunulmuşsa, bellekte daha erişilebilir olması muhtemeldir. Bu, yanıltıcı bilginin alınmasının çok daha kolay olduğu ve orijinal, doğru bilginin geri alınmasının etkili bir şekilde engellendiği anlamına gelir.
Etkinliğin Diğer Şahitlerle Tartışılması: Bir olayı takip eden diğer şahitlerle konuşmak, gerçekte olan şeyin orijinal belleğini bozabilir. Diğer tanıkların verdiği raporlar, orijinal bellekle çelişebilir ve bu yeni bilgi, tanığın meydana geldiği gibi olayların orijinal belleğini yeniden şekillendirebilir veya çarpıtabilir.
Haber Raporları: Haber hikayelerini okumak ve bir kaza veya olayın televizyon raporlarını izlemek de yanlış bilgilendirme etkisine katkıda bulunabilir. İnsanlar genellikle orijinal bilgi kaynağını unuturlar, bu da bir olay-sonrası haber raporunda duydukları şey olduğunda, bir bilgi parçasının kişisel olarak gözlemledikleri bir şey olduğuna yanlışlıkla inandıkları anlamına gelir.
Misinformasyona Karşı Tekrarlanan Maruz Kalma: İnsanlar genellikle yanıltıcı bilgilere maruz kaldıklarında, yanlış bilgilendirmenin yanlış bir şekilde orijinal olayın parçası olduğuna inanmaları daha olasıdır.
Bir kelime
Yanlış bilgilendirme etkisinin anılarımız üzerinde derin bir etkisi olabilir. Yani araya giren bilgi ve olayların değişmiş veya hatta yanlış anılara yol açmasını önlemek için ne yapabiliriz? Önemli bir olayın hafızasını hemen gerçekleştikten sonra yazmak, etkilerin en aza indirilmesine yardımcı olabilecek bir stratejidir. Tabii ki, bu strateji bile ince hatalar getirebilir ve bu hataları yazarak bunları hafızanızda yapıştırır.
Hafızayı etkileme konusunda ne kadar hassas olduğunun bilinmesi de iyi bir stratejidir. Çok iyi bir belleğiniz olsa da, herkesin yanlış bilgilendirme etkisinden etkilenebileceğini anlayın.
> Kaynaklar:
> Kellogg, RT Bilişsel psikolojinin temelleri. Bin Oaks, CA: SAGE Yayınları; 2012.
> Loftus, EF İnsan zihninde yanlış bilgilendirme: Hafızanın geliştirilebilirliğinin 30 yıllık bir araştırması. Öğrenme ve Bellek. 2005; 12: 361-366.