İnsan beyni , insan vücudundaki en önemli organlardan sadece biri değildir; aynı zamanda en karmaşık. Aşağıdaki turda, beyni oluşturan temel yapıları ve beynin nasıl çalıştığını öğreneceksiniz. Bu, beyin üzerindeki tüm araştırmaların derinlemesine bir görünümü değildir (böyle bir kaynak kitap yığınlarını dolduracaktır). Bunun yerine, bu beyin turunun amacı büyük beyin yapıları ve işlevleri ile tanışmaktır.
1 - Serebral korteks
Serebral korteks, insanı eşsiz kılmak için işlev gören beynin bir parçasıdır. Daha yüksek düşünce, dil ve insan bilincinin yanı sıra düşünebilme, akıl ve hayal etme kabiliyetlerinin tümü serebral kortekste ortaya çıkmaktadır.
Serebral korteks, beynimize baktığımızda gördüğümüz şeydir. Beynin dört lobuna ayrılabilen en dış bölümdür. Her bir oluğun bir sulkus olduğu bilinirken, beynin yüzeyindeki her bir çıkıntı bir girus olarak bilinir.
2 - Dört Lob
Serebral korteks, loblar olarak bilinen dört bölüme ayrılabilir (resme bakınız). Frontal lob, pariyetal lob, oksipital lob ve temporal lob, mantıktan işitsel algılamaya kadar değişen farklı işlevlerle ilişkilendirilmiştir.
- Frontal lob , beynin önünde bulunur ve akıl yürütme, motor beceriler, üst düzey biliş ve ifade edici dil ile ilişkilidir. Frontal lobun arkasında, merkezi sulkusun yakınında, motor korteksi yatıyor. Beynin bu alanı beynin çeşitli loblarından bilgi alır ve bu bilgileri vücut hareketlerini gerçekleştirmek için kullanır. Frontal lobun hasar görmesi cinsel alışkanlıklarda, sosyalleşmede ve dikkatlerde artışa ve ayrıca risk almanın artmasına neden olabilir.
- Paryetal lob , beynin orta bölümünde bulunur ve basınç, dokunma ve ağrı gibi dokunsal duyusal bilgileri işlemeyle ilişkilidir. Somatosensoriyel korteks olarak bilinen beynin bir kısmı bu lobda bulunur ve vücudun duyularının işlenmesi için gereklidir.
- Temporal lob , beynin alt kısmında bulunur. Bu lob aynı zamanda sesleri ve duyduğumuz dili yorumlamak için önemli olan birincil işitsel korteksin yeridir. Hipokampus aynı zamanda temporal lobda da bulunur, bu nedenle de beynin bu kısmı anıların oluşumuyla büyük ölçüde ilişkilidir. Temporal lobun zarar görmesi, hafıza, konuşma algısı ve dil becerileriyle ilgili sorunlara yol açabilir.
- Oksipital lob , beynin arka kısmında bulunur ve görsel uyaran ve bilgi ile ilişkilidir. Gözlerin retinalarından bilgi alan ve yorumlayan birincil görme korteksi, oksipital lobda yer alır. Bu lobun hasar görmesi, nesneleri tanımanın zorluğu, renkleri belirleyememe ve kelimeleri tanımada zorluk gibi görsel problemlere neden olabilir.
3 - Beyin Sapı
Beyin sapı orta beyin, pons ve medulladan oluşur.
Orta beyin genellikle beynin en küçük bölgesi olarak kabul edilir. İşitsel ve görsel bilgi için bir röle istasyonu görevi görür. Orta beyin görsel ve işitsel sistemler ile göz hareketleri gibi birçok önemli işlevi kontrol eder. Kırmızı nükleus ve substantia nigra olarak adlandırılan orta beyin kısımları vücut hareketinin kontrolünde yer alır. Koyu pigmentli substantia nigra, çok sayıda dopamin üreten nöron içerir. Substantia nigradaki nöronların dejenerasyonu Parkinson hastalığı ile ilişkilidir.
Medulla, beyin sapının alt kısmındaki omuriliğin hemen üzerinde bulunur ve kalp hızı, nefes alma ve kan basıncı gibi birçok hayati otonom fonksiyonu kontrol eder.
Pons, medullayı beyinciğe bağlar ve solunumun uyarılması ve uyku döngülerinin kontrol edilmesi gibi çeşitli otonom fonksiyonlarda rol oynama dahil olmak üzere bir dizi önemli fonksiyona hizmet eder.
4 - Beyincik
Bazen "Küçük Beyin" olarak adlandırılan beyincik, beyin sapının arkasındaki ponsun üstünde yer alır. Beyincik, küçük loblardan oluşur ve iç kulağın denge sisteminden, duyu sinirlerinden ve işitsel ve görsel sistemlerden bilgi alır. Motor öğrenmenin yanı sıra hareketlerin koordinasyonunda yer alır.
Beyincik, beynin toplam boyutunun yaklaşık yüzde 10'unu oluşturur, ancak beynin tamamında yer alan toplam nöron sayısının yüzde 50'sinden fazlasını oluşturur. Bu yapı, motor hareketi ve kontrolü ile ilişkilidir, ancak bu, motor komutlarının buradan kaynaklandığı için değildir. Bunun yerine, serebellum bu sinyalleri modifiye etmeye ve motor hareketlerini doğru ve kullanışlı yapmaya yarar.
Örneğin, beyincik, duruş, denge ve gönüllü hareketlerin koordinasyonunu kontrol etmeye yardımcı olur. Bu, vücuttaki farklı kas gruplarının birlikte hareket etmesine ve koordine, sıvı hareketi üretmesine izin verir.
Motor kontrolünde önemli bir rol oynamaya ek olarak, beyincik de konuşma dahil olmak üzere belirli bilişsel işlevlerde önemlidir.
5 - Thalamus
Beyin sapının üstünde yer alan talamus, hareket ve duyusal bilgiyi işler ve iletir. Esas olarak duyusal bilgiyi alan ve daha sonra serebral kortekse geçiren bir röle istasyonu. Serebral korteks ayrıca talamusa bilgi gönderir, bu da bu bilgiyi diğer sistemlere gönderir.
6 - Hipotalamus
Hipotalamus, hipofiz bezinin yakınındaki beynin tabanı boyunca uzanan bir çekirdek grubudur. Hipotalamus, beynin diğer birçok bölgesi ile birleşir ve açlık, susuzluk, duygular , vücut ısısı düzenlemesi ve sirkadiyen ritimleri kontrol etmekten sorumludur. Hipotalamus ayrıca hipofiz bezini hormon salgılayarak kontrol eder, bu da hipotalamusa birçok vücut fonksiyonu üzerinde büyük bir kontrol sağlar.
7 - Limbik Sistem
Limbik sistemi oluşturan yapıların tamamen üzerinde anlaşılmış bir liste olmamasına rağmen, ana bölgelerden dördü aşağıdakileri içerir:
- Amigdala
- Hipokampus
- Bölgeler limbik korteks
- Septal alan.
Bu yapılar limbik sistem ile hipotalamus, talamus ve serebral korteks arasındaki bağlantıyı oluşturur. Hipokampus hafıza ve öğrenme açısından önemlidir, limbik sistem ise duygusal tepkilerin kontrolünde merkezi bir rol oynar.
8 - Bazal Ganglia
Bazal ganglionlar, talamusu kısmen çevreleyen büyük bir çekirdek grubudur. Bu çekirdekler hareketin kontrolünde önemlidir. Orta beynin kırmızı çekirdeği ve substantia nigra'sı bazal gangliya ile bağlantılıdır.
Bir kelime
İnsan beyni son derece karmaşıktır ve araştırmacılar, zihnin nasıl çalıştığına dair gizemlerin çoğunu anlamak için hala çalışıyorlar. Beynin farklı bölümlerinin nasıl işlediğini daha iyi anlayarak, hastalık veya yaralanmaların bazı işlevleri nasıl etkileyebileceğini daha iyi anlayabilirsiniz.
> Kaynaklar:
> Carter, R. İnsan Beyin Kitabı. New York: Penguen; 2014.
> Kalat, JW. Biyolojik Psikoloji. Boston, MA: Cengage Learning; 2016.